www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
K��E YAZILARI caddesi
Telif Hakk� sahibi: Mehmet UHR�
A�IK KAPI
Hayat� anlamaya ve anlatmaya �abalayanlar i�in her zaman bir a��k kap� vard�r
GRAMER� DE Y�T�R�RSEK !
Y�llar �nce, hayli ya�l� bayan hasta g�z muayenesi i�in hastanemize gelmi�ti. Hastanenin kalabal���nda h�rpalanmadan muayene olabilmesi i�in bir tan�d���m rica etmi�ti; refakat ediyordum. Poliklinik koridorlar�nda beklerken biraz l�flam�� ve Han�mefendinin emekli edebiyat ��retmeni oldu�unu, T�rk Dil Kurumu� nun kurucu �yelerinden olup T�rk dilinin yabanc� s�zc�klerden ar�nmas� i�in �aba g�steren ekiple birlikte �al��t���n� ��renmi�tim. G�z muayenesi i�in ba�vurdu�umuz hekim, muhafazak�r kimli�iyle tan�nan, mesle�inde deneyimli bir hocam�zd�. Muayene s�ras�nda hastas�n�n hayli ya�l� olmas�na kar��n g�zl�klere neden gereksinim duydu�u sorusuyla ba�layan sohbet sonucunda hocam�z da hastas�n�n T�rk Dil kurumunda �al��t���n� ve T�rk dilinin ar�la�t�r�lma �al��malar�nda aktif g�rev ald���n� ��rendi. ��renmesiyle birlikte ka�lar� �at�ld�: - ��retmen Han�m. Ben Osmanl�ca s�zc�klere T�rk�e kar��l�klar � uydurma � �aban�za kar��y�m ve bunu yad�rg�yorum. Nesiller aras�ndaki ileti�imi kopard���n�za inan�yorum. Gen� nesiller dillerini ve k�lt�rlerini b�y�klerinden ��renmek yerine ba�ka yerlerden ��renmeye ba�layacak, Osmanl�ca� n�n yerini �ngilizce alacak diye kayg�lan�yorum. Bu s�zler odada so�uk bir hava esmesine neden oldu. Muhafazak�r kimli�iyle tan�nan hocam�zdan muhafazak�r bir ��k�� gelmi�ti. ��retmen Han�m odadakilere g�l�mseyerek bakt�: - Doktor bey, dilde ar�la�t�rma �abalar�m�z� yad�rgaman�z� ve kar�� oldu�unuzu belirtmenizi inan�n b�y�k mutlulukla kar��lad�m. Hocam�z biraz �a�k�n bi�imde sordu; - Yapt�klar�n�z� yad�rgamam ve kar�� ��kmam sizi neden mutlu etsin ki? - S�zleriniz her �eye ra�men amac�m�za ula�m�� oldu�umuzu g�steriyor doktor bey. Tedirgin olmak yerine � yad�rgamak � muhalif olmak yerine � kar�� olmak � s�zc�klerini se�ti�inizi g�rd���m i�in mutluluk duyuyorum. Ne de olsa bu s�zc�kleri de bizler uydurmu�tuk. Bir s�re sessizlikten sonra hocam�z derdini anlatamam�� olman�n verdi�i �fkeyle sesini biraz y�kselterek. - ��retmen Han�m, ben kulland���m�z dilin bizim dilimiz olmas�ndan ve �yle kalmas�ndan s�z ediyorum. - Dilde m�lkiyet olmaz doktor bey. Onunla birlikte ya�ar, onunla d���n�r, onunla konu�uruz. Dil ya�ayan varl�kt�r. Bizler dilin kendi kurallar� i�inde yeni kavramlara kar��l�k yeni s�zc�kler bularak ya�amas�n� s�rd�rme �abas�nday�z. S�zc�k �retmek yerine s�zc�k ithal etmek dilin kendi i� dinamiklerini yok saymak, dili ya�ayan varl�k olarak g�rmemektir. - Yani b�t�n yeni kavramlara T�rk�e kar��l�k bulmal�y�z �yle mi? - Doktor bey dilimizle d���n�r, onun kurallar�yla yeni kavramlar, fikirler geli�tiririz. Dilin kendi dinamiklerini, yeni s�zc�kler �retme �zelliklerini bo� verip, s�zc�k ithal edersek d���nce yetene�imizi s��la�t�r�r�z. �thal s�zc�kler yeni d���nce yap�s� bar�nd�rmaz sadece yeni s�zc�k �retme �abas�ndan bizleri kurtar�r. Ancak dilimizin bu konudaki i� dinamiklerini de i�levsiz k�lar. Eski tabirle dumura u�rat�r. Hastam�z ba�lad��� i�i bitirmeye kararl� g�r�n�yordu. Hepimiz susmu� dinliyorduk: - �thal s�zc�k kullanmak belki anlat�m� kuvvetlendiriyor, zenginle�tiriyor ancak d���nce d�nyam�z� s��la�t�r�yor. Bilgi ithal eden ve kullanan ancak bilgi �retmeyen bir toplum haline geliyoruz. - Peki ��retmen Han�m, gelece�i nas�l g�r�yorsunuz? - Kayg�l�y�m doktor bey. Dilimizi, gramer yap�m�z� giderek kaybetmekten, dilimizin i� dinamiklerini yitirmekten ve d���nce d�nyam�z�n s��la�mas�ndan korkuyorum. Dil, sosyal ortam� bir arada tutan, ya�atan ve koruyan en �nemli dolgu maddesidir. Yeni s�zc�k ve kavram �retmek yerine yabanc� s�zc�kleri dilimize uydurma �abas� y�z�nden giderek gramere gereksinim duyulmayaca��ndan kayg�l�y�m. Anlat�m� zenginle�tirmek i�in grameri feda ediyoruz sanki. - Grameri zay�f bir dil kullansak ne olur? - �ok k�t� olur. Dille d���n�r�z ve dilin gramer yap�s�n� kullanarak anlaml� c�mle kurmaya �al���r�z. Do�ru ve etkili bir ileti�imi bu �ekilde sa�lar�z. Grameri yitirirsek kurdu�umuz c�mleler sa�ma ya da yanl�� olacakt�r. Bunun sosyal ortamda nas�l bir ileti�im kopuklu�una yol a�aca��n� takdir edersiniz. Hani o kayg�land���n�z nesiller aras�ndaki ileti�im kopuklu�u da cabas�. Dil, sosyal varl�k olan insan�n toplum ile ba�lant� noktas�d�r doktor bey. Burada d�zenleyici ve geli�tirici olmay� sa�layan da gramerdir. Gramerin sosyal kar��l��� nedir bilir misiniz? - Nedir? - Hukuktur! Gramer, dilin insanlar aras�nda ileti�imin do�ru ve anla��l�r bi�imde olmas�n� sa�larken, hukuk insanlar aras� ili�kileri, sosyal ortam� d�zenler. Grameri yitirir, gramersiz d���nmeye �abalarsak fark�nda olmadan hukuk kavram�n� da yitiririz. Herkesin kendi grameri ve diliyle konu�maya kalkmas�nda ya�anacak karga�a ortam�n�n giderek herkesin kendi hukukunu dayataca�� ortama d�n��mesinden s�z ediyorum. - ... - O zaman bu toplumu nas�l bir arada tutaca��z? Bu durum beni her �eyden �ok kayg�land�r�yor doktor bey. �antas�ndan ��kard��� g�nl�k gazeteyi a�t�, �zerinde k�rm�z� kalemle i�aretlenmi� say�s�z gramer hatalar�n� g�stererek; - Anlat�m u�runa, bir �eyler s�yleyebilmek u�runa bu kadar gramer hatas�n�n ho� g�r�lebilmesini yad�rgamak yerine, � s�zc�k uyduruyorlar � diye bizleri yad�rg�yor, yarg�l�yorlar ya, inan�n �ok �z�l�yorum. ��retmen Han�m�n muayenesi bitmi�ti. Re�etesini ald�. Bizlere te�ekk�r etti. Arkas�nda derin sessizlik b�rakarak uzakla�t�� |
: Mehmet UHR�, �stanbul, 02.02.2006 Di�er bir " k��e yaz�s� i�in " i�in