www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
K��E YAZILARI caddesi
Telif Hakk� sahibi: Mehmet UHR�
A�IK KAPI
Hayat� anlamaya ve anlatmaya �abalayanlar i�in her zaman bir a��k kap� vard�r
G�N�M�Z�N GER�EK�ST�C�LER�
Ger�ek nedir? Neyi ger�ek olarak kabul eder insano�lu? Alg�lad�klar�m�z�n ger�ek oldu�unu d���nerek be� duyumuzu ve akl�m�z� kullan�r�z, ger�e�i aramada. Bir �eyin ger�ek olabilmesi be� duyumuzdan biriyle alg�lan�yor olmas�na ba�l�d�r. Alg�lad�klar�m�z ile kendi ger�e�imizi tan�mlar�z. Kendi ger�e�imizi ba�kalar� da ayn� bi�imde alg�l�yorsa ger�ek toplumsalla��r, kabul g�r�r, g��lenir. Hepimiz ac�k�r�z ve yemek yedi�imizde karn�m�z�n doyaca��n� biliriz. �al���nca yorulur, g�n�n bir k�sm� uyuyarak ge�irir ve dinleniriz. Bu bireysel ger�ekler b�t�n insanlarda g�r�ld��� i�in kitlesel ger�ekler olarak tart���lmadan onaylan�r. V�cudun bu biyolojik ger�ekleri toplum hayat� �zerinde de etkili olur. Ayn� toplum i�inde ya�ayan insanlar periyodik yemek yeme, dinlenme ve uyuma gereksinimlerini kar��layan ortak ya�am bi�iminde uzla��r ve buna uygun ya�arlar. Bu anlamda ger�ek, elle tutulan g�zle g�r�nen ve herkes�e kabul edildi�i bi�imiyle bireyin ve toplumun k�lt�r�n� belirleyen ��elerdendir. Ger�ek, bir kere toplum hayat�nda yerini ald�ktan sonra her seferinde sorgulanmaya gerek duyulmaks�z�n pe�inen kabul edilen bilgi ve birikimlerdir. �nsano�lunun tutunma noktalar�d�r. Ger�ek alg�s� genellikle sorunsuz �al���r. Ancak aksi �rnekler de yok de�ildir. Alg�lan�p herkes�e kabul g�ren ger�eklerin asl�nda alg� veya yorumlama yan�lg�s� olabildi�ine dair pek �ok �rnek mevcuttur. S�zgelimi tarihi boyunca g�ne�in do�udan y�kselip �evremizde tur att�ktan sonra bat�dan batt���, arkam�zdan dolan�p tekrar do�udan y�kseldi�ini g�rm�� ve g�ne�in d�nyan�n �evresinde d�nd���ne inanm��t�r, insano�lu. Kimse aksi bir durum da ileri s�rmemi�tir. Herkesin g�rd��� ve din kitaplar�na kadar giren bu ger�e�in asl�nda alg� yan�lmas� oldu�unu vurgulayan d�nemin bilim adamlar� katledilmi� veya tezlerini geri alarak engizisyon deh�etinden zor kurtulmu�lard�r. Kolay de�ildir herkesin g�rd��� ger�e�in asl�nda ger�ek olmad���n� savunmak, insanl���n tutundu�u ger�ekleri elinden almak� Veya insano�lu tarih boyunca d�nyan�n tepsi gibi d�z oldu�unu d���nm��t�r. Herkesin g�r�p ayn� bi�imde de�erlendirdi�i bu ger�ek, toplumsal ger�ek olarak insan k�lt�r�nde yerini alm�� ama tart���lmam��t�r. Ger�ek diye tan�mlanan herkes�e kabul g�ren alg�lar�n, kavramlar�n ger�ek olmayabilece�i konusu insanlar�n ger�ek �zerine d���nmesine yol a�m��t�r. Dahas� insano�lunun kendini savunma g�d�s� de yeri geldi�inde ger�ek alg�s� �zerinde ters etki yapabilmektedir. Ya�ananlar�n ac� verdi�i dayan�lmaz oldu�u durumlarda insano�lu ger�eklerden ka�arak ayakta kalmaya �abalar. Ger�e�in ac� verdi�i durumlar, b�lgeler, co�rafyalar, ger�ek alg�s�ndan ka����n da ya�and��� alanlard�r. Ist�rap verdi�i zamanlarda ger�eklerden ka�ma, insano�lunun savunma refleksidir. Ger�ekle birlikte ya�amak veya bu ger�e�in alt�nda kal�p ezilmektense �st�ne ��kmay� dener baz�lar�. Onlar ger�ek�st�c�lerdir... S�zgelimi, �ber yar�madas� gibi k�lt�rlerin �at��t���, her yeni k�lt�r�n kendi k�lt�r�n� kabul ettirip di�erini yok etmeye u�ra�t���, kuzey ve g�ney aras�nda k�pr� g�revi g�ren bu topraklar�n ger�e�i, tarih boyunca ya�anan ac�larla kendini g�sterir. Egemen k�lt�r�n her seferinde kendi ger�e�ini dayat�p di�erlerini ortadan kald�rma �abas�, kanla yaz�lm�� tarih ve bu ac� ger�eklerle y�z y�ze ya��yor olma, ger�ek�st�c�l���n bu topraklarda filizlenmesine yol a�m��t�r. Bilinen ger�ek�st�c�lerin �spanyol k�kenli olmas� rastlant� de�ildir. D�nya edebiyat�nda ilk roman �rnekleri yaz�l�rken 16. y�zy�lda Cervantes d�nemine g�re s�rrealist Don QUIJOTE adl� roman�n� kaleme alm��t�r. Roman�n kahramanlar� Don QUIJOTE ve u�a�� Sancho PANCHO� nun �lkenin ger�eklerinden ka�an, orta�a��n ��valye gelenekleri ve bak���yla g�n� yeniden yorumlamaya �al��an, pek �ok ayk�r� durumla kar��la�an ancak y�lmayan ger�ek�st�c�ler olarak bu topraklardan ��kmas� rastlant� de�ildir. Veya; Salvador DALI gibi ger�ek�st�c�lerin piri kabul edilen ressam�n Girona yak�nlar�nda Figueras� ta do�up bu topraklarda ya�am�� olmas� rastlant� de�ildir. Benzer olarak k�bizmin �nc�lerinde Pablo PICASSO� da Malaga do�umlu bir �spanyol' dur. K�bizm olaylara insanlara ��plak g�zle bakmaktansa k�r�k ayna par�alar�ndan veya bir prizman�n ard�ndan bakarak oldu�undan �ok daha farkl� yeni g�r�nt�ler resmedilmesi bi�iminde ortaya koyar, kendini. Temelinde ise g�r�nen ger�ekten ka�ma �abas� yatar. M�zikte Manuel de FALLA� n�n yap�tlar� bilinen kl�sik m�zik t�rlerinden ka����, d�nemin m�zik ger�e�inden uzakla�ma �abas�n� d���nd�r�r. Ger�ek�st�c�lerin mimarideki �rne�i de yine �ber yar�madas�ndan ��km��t�r. Barcelona �ehrine damgas� vurmu� olan 19. y�zy�lda ya�am�� Antonio GAUDI� nin eserleri mimarinin ger�ek�st�c� tasar�mlar� olarak ya�amaktad�r. Mimari d���ncesini m�hendislik ger�eklerine uydurmadaki k�vrakl��� g�n�m�zde bile ��z�lemeyen sorular b�rakm��t�r. Ger�ek�st�c�lerin, �ber yar�madas�ndan k�ken almalar� rastlant� de�ildir. Mimaride, m�zikte, sanatta ��kard��� ger�ek�st�c�leriyle tan�nan bu topraklarda hayat, s�radan insan i�in de farkl�d�r. Elbette, ger�ek alg�s�n�n duruma yere, zamana, egemen k�lt�re g�re bi�im de�i�tirmesinin g�nl�k hayata da yans�mas� olmu�tur . �nsanlar, sunulan ya�am bi�imlerinin de ger�ek olup olmad���n� sorgular hale gelerek g�n�m�z t�ketim k�lt�r� do�rultusunda dayat�lan Amerikan tarz� ya�am bi�iminin tek ger�ek olmayabilece�inden ��k��la alternatif k�reselle�me hareketlerinin itici g�c�n� olu�turmu�lard�r. Do�an�n t�kenmesine, kirlenmesine, k�resel iklim de�i�ikliklerine yol a�an ve alternatifi yokmu� gibi sunulan Amerikan tarz�, � t�keterek ya�am � bi�imine, �ba�ka bir d�nya � olas� slogan�yla kar�� ��kan, d�nya sosyal forumlar� ile �ekillenen hareket de �ber yar�madas�n�n dilleri olan �spanyolca ve Portekizce konu�ulan �lkelerde ba�lam��t�r. Bu durum da rastlant� de�ildir. �nsano�lunun ger�ek alg�s�n�n bir kez daha yan�lmakta oldu�unu, do�ay� hammadde kayna��, insanl��� da k�resel pazar olarak g�ren d�nya g�r���n�n hayat ger�e�i ile ba�da�mad���n� hayk�ranlar alternatif k�reselle�mecilerdir. Onlar ku�kusuz, dayat�lan ya�am ger�e�inin sorgulanmas�n� savunan ger�ek�st�c�lerin g�n�m�zdeki uzant�lar�d�r. Ger�ek�st�c�l�k her insan�n do�as�nda vard�r. �ocuklu�umuzda hepimiz prens veya prenses olma hayalleri ile oyunlar oynad�k. B�y�d�k�e hayat�n ger�ekleri i�imizdeki hayal kuran �ocu�u bask� alt�na alsa da insanl�k ilerlemesini o ger�ek�st� �lemde ya�ayan insanlar�n hayal etmelerine bor�ludur. �nsano�lu, g�n�m�zde de g�z kama�t�ran t�ketim toplumu r�zg�r�na kap�lmaktansa yeni bir d�nya isteyebilecek kadar ��lg�n olabilen ger�ek�st�c�lerle, do�ayla bar��ma �ans� aramaktad�r. Onlar� g�rmek, seslerini duymak zorunday�z. �ocuklar�m�za bor�lu kalmaktan, dayat�lan ya�am bi�imlerini reddederek do�ayla bar���k yeni bir d�nyan�n olabilece�ini hayk�ran i�indeki o yaramaz, o ayk�r� �ocu�u ya�atan g�n�m�z�n ger�ek�st�c�leri sayesinde kurtulaca��z belki de... |
: Mehmet UHR�, �stanbul, 02.02.2006 Di�er bir " k��e yaz�s� i�in " i�in